Dalekie i bliskie

2024-03-15

Zygmunt II August ur. 1 sierpnia 1520 w Krakowie zmarł 7 lipca 1572 w Knyszynie. Wielki książę litewski od 1529 król Polski, ostatni dziedziczny wielki książę Litwy, syn Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów, podobnie jak my pokochał Podlasie i o tym chcielibyśmy dzisiaj opowiedzieć.

Zygmunt August po raz pierwszy przybył na polowanie do Puszczy Białowieskiej w 1536 roku jako szesnastolatek i wszelakie źródła potwierdzają, że na Podlasiu czuł się najlepiej. Niektórzy historycy twierdzą, że miał zamiar przenieść tutaj stolicę, ponieważ nie cierpiał dusznego Krakowa, który kojarzył mu się z dworską sitwą oraz intrygami. Jak prawdziwy Litwin kochał przestrzenie, polowania i naturę. Swój dwór posadowił w Knyszynie i spędził w nim aż 498 dni (w sumie 22 udokumentowane pobyty). Nieopodal nakazał budowę (kluczowego dla bezpieczeństwa kraju) zamku w Tykocinie. Wspierał kolonizację tych terenów, nadawał miastom prawa i herby, a dziełem jego życia była Unia Korony z Litwą. Początkiem faktycznego połączenia Polski i Litwy na sejmie lubelskim było włączenie województwa podlaskiego do Korony Królestwa Polskiego.

Jednakże miejscem, które szczególnie przykuwa naszą uwagę, jest Knyszyn Zamek. Tam właśnie funkcjonuje nasze gospodarstwo pomocnicze, wchodzące w skład Ośrodka Hodowli Zarodowej w Garzynie. Knyszyn - Zamek swoje znaczenie niewątpliwie zawdzięcza Piotrowi Chwalczewskiemu - staroście knyszyńskiemu w latach 1552 - 1564. W czasie pobytu króla Zygmunta Augusta w Knyszynie dwór królewski był bardzo liczny i potrzebował dużego zaplecza aprowizacyjnego. Początkowo obiekty gospodarcze były usytuowane przy dworze, jednak wielkość potrzeb sprawiła, iż zaplecze gospodarcze przy dworze okazało się zbyt małe.

Dlatego Piotr Chwalczewski zdecydował się na przeniesienie ośrodka gospodarczego na nowe tereny położone między Knyszynem a Krypnem. Przeniesienia ośrodka dokonano w latach 1553 - 1554. Od tego czasu w źródłach historycznych miejscowość często występuje. Powstały ośrodek z początku pełnił funkcję zaplecza gospodarczego dworu królewskiego, a z czasem stał się centrum administracyjnym rozległych dóbr starostwa knyszyńskiego. Miejscowość, która obecnie nosi nazwę Knyszyn - Zamek na przestrzeni dziejów miała wiele nazw. Oto niektóre z nich:

Dwór Krypna - 1561 r.
Folwark knyszyński - 1561 r.
Dworzec i folwark knyszyński pod miastem przy Siele Krypnie - 1569 r.
Dwór knyszyński w polu - 1663 r.
Dwór przy folwarku knyszyńskim - 1673 r.
Zamek knyszyński - 1749 r.
Folwark Knyszyn - 1862 r.
Zamek knyszyński - potocznie w XIX i w pierwszej połowie XX w.
Majątek Knyszyn - potocznie i urzędowa nazwa w okresie międzywojennym
PGR Knyszyn - nazwa, którą posługiwano się po drugiej wojnie światowej
Knyszyn - Zamek - od 1996 r.

Puentując naszą opowieść, podobnie jak w przypadku Króla tak i dla nas jest to miejsce szczególne. Co prawda na początku uczyliśmy się siebie nawzajem, lecz po 8 latach współpracy, stworzyliśmy mocne podstawy naszej własnej małej unii wielkopolsko podlaskiej, gdzie trudno dziś sobie wyobrazić ze moglibyśmy żyć bez siebie.