Zagadkowy święty Mikołaj

2023-12-08

Chyba wszyscy znamy świętego Mikołaja, ale tak naprawdę bardzo mało o nim wiemy, a najciekawsze jest to, że podobnie jak w zabawie „głuchy telefon”, wiadomość przekazywana z ust do ust, po pewnym czasie ulega totalnemu zniekształceniu.

Tak więc w różnych miejscach zarówno w kraju, jak i na świecie tworzy się przeróżne historie, gdzie tylko główny bohater jest niby zawsze ten sam.
Dlatego czujemy, że powinniśmy usystematyzować tę odwieczną zagadkę, aby choć w naszej lokalnej społeczności obecni rodzice, a potem ich dzieci, nie musiały tworzyć kolejnych zmyślonych opowieści z Mikołajem w roli głównej.

Prawdziwy święty Mikołaj urodził się w Patarze na terenie obecnej Turcji w dość bogatej rodzinie około 270 roku i zapisał się w historii jako biskup Miry.
Zamiast korzystać z bogactwa, które odziedziczył po rodzicach, pomagał ubogim, a zwłaszcza dzieciom. Najmłodszych zawsze obdarowywał jedzeniem i innymi przydatnymi rzeczami. Jego miłosierdzie i pomoc bliźnim spowodowała, że został wybrany na biskupa i mimo tak ważnej funkcji wciąż angażował się w pomoc ludziom. To on uratował od śmierci sześciu niesłusznie oskarżonych żołnierzy, a także uchronił całe miasto przed głodem, zyskując sobie sławę cudotwórcy.

Święty Mikołaj czczony jest jako święty w kościele katolickim i prawosławnym.
Zmarł, jak mówi tradycja 6 grudnia 343 roku, a gdy jego ciało zostało złożone w marmurowym grobowcu, wytrysnęły spod niego dwa cudowne źródła, gdzie z jednego płynęła oliwa, a z drugiego najczystsza woda.
Stąd też w datę jego śmierci obdarowujemy najmłodszych prezentami, tak jak on obdarowywał nimi innych.

Tradycja ta mogła zaistnieć tylko dzięki dodatkowemu wydarzeniu w XVII wieku holenderscy protestanci, którzy osiedlili się w Nowym Jorku, mieli św. Mikołaja na dziobie pierwszego statku, który wpłynął do portu w Nowym Jorku, to zdecydowało o tym, że święty Mikołaj głęboko utkwił w świadomości społecznej, a z upływem czasu przekształcił się ostatecznie w świeckiego Świętego Mikołaja.
Zgodnie z historią święty Mikołaj był biskupem i oznacza to, że wyglądał zupełnie inaczej niż znany nam z wszechobecnych zimą wizerunków okrągłego pana w czerwonym kubraczku z wielkim workiem prezentów na ramieniu.

Współczesny wizerunek św. Mikołaja zawdzięczamy znanemu wszystkim koncernowi Coca-Cola, który w latach 30. XX wieku zaczął popularyzować dzięki reklamom swoich produktów taką „wersję” Mikołaja.
Dość szybko utrwaliła się ona, wypierając tym samym tradycyjny wygląd Mikołaja jako biskupa z mitrą na głowie i pastorałem w ręce.

Dzisiaj jednym z symboli świąt jest charakterystyczna czapka mikołajowa: czerwona z puszystym pomponem, a sama postać Mikołaja jako bardzo chwytliwa marketingowo, towarzyszy nam od początku grudnia aż do Świąt Bożego Narodzenia.

W kolejnym artykule spróbujemy usystematyzować wizerunek świętego Mikołaja w kontekście rozpoznawalności i tradycji funkcjonujących w różnych częściach Polski.