Andrzejki na starej polskiej wsi

2023-12-01

30 listopada w Kościele wspominamy św. Andrzeja, którego kult był od dawna żywy w Polsce, a szczególnie w tradycji wiejskiego ludu.

Św. Andrzej był wiernym towarzyszem Jezusa, dlatego darzono go szczególnymi względami. Wierzono, że wraz z jego świętem nastaje na ziemi wyjątkowy czas, kiedy to można poznać ludzką przyszłość. W wigilię św. Andrzeja wiejski lud organizował więc wieczory wróżb, którymi szczególnie były zainteresowane młode panny, rozmyślające o zamążpójściu.

Do św. Andrzeja kierowano również specjalne modlitwy – szczególnie o dobrego męża, a jego walory zewnętrzne, podobnie jak dziś interesował młode panny.
Podczas lania wosku, formy które powstawały były kojarzone z wyglądem przyszłego wybranka, poza tym, dziewczęta w wigilię św. Andrzeja liczyły także kołki w drewnianym płocie. Polegało to na tym, że dziewiąty z kolei miał oznaczać wybranka – można było domyślić się czy będzie to mężczyzna szczupły i wysoki czy raczej gruby, a może garbaty.

Na Kujawach młode panny wróżyły z gąsiorem. Robiły koło, trzymały się za ręce, a gąsiora wpuszczały do środka. Pierwsza za mąż miała wyjść ta z nich, do której gąsior zbliżył się jako pierwszy.
Z kolei na południu Polski, uważano, że w dzień św. Andrzeja upiory mogą odebrać krowom mleko i aby temu zapobiec, kreślono na drzwiach obór i domów znak krzyża za pomocą główki czosnku.

W andrzejki losowano też różne przedmioty, mające symboliczne znaczenie, m.in. kwiatek, listek, różaniec i czepiec. Ten ostatni wróżył szybkie zamążpójście, kwiatek z kolei staropanieństwo.
Popularne było też skakanie do zawieszonego u belki sufitowej słodkiego placka, aby go ugryźć. Jeśli którejś pannie udało się tego dokonać, była pewna, że niedługo pozna przyszłego męża.

Na dzień św. Andrzeja Apostoła lud polski układał też różne przysłowia, np.:
"Gdy św. Andrzej ze śniegiem bieży, sto dni śnieg na polu leży"

W obecnych czasach, coraz rzadziej korzystamy z wróżb, lecz coraz częściej z troską myślimy o przyszłości Polskiej Wsi. Dlatego nie zaszkodzi poprosić św. Andrzeja o wstawiennictwo, aby polska wieś nadal mogła być polską.